Gavin Murray Lucas, prófessor við Heimspeki- og sagnfræðideild
„Ég hef verið að rannsaka fiskiþorp í Viðey sem var yfirgefið um 1940,“ segir Gavin Murray Lucas, prófessor í fornleifafræði, um verkefni sem hann sinnir nú af krafti. Gavin hefur vakið mikla athygli langt út fyrir landsteinana. Auk þess sem hann sinnir metnaðarfullum verkefnum í fornleifafræði ritaði hann nýverið bókina Understanding the Archaeological Record sem Cambridge University Press gaf út í fyrra. Það þarf ekki að fjölyrða um gildi þess að fá bók útgefna hjá slíku forlagi.
„Þessi bók fjallar um hugmyndir fornleifafræðinga um fornleifar og viðfangsefni sín, svo sem rústir bygginga eða gripi, grafna úr jörð, sem eigendur hafa fleygt vegna þess að þeir brotnuðu eða urðu ónýtir. Ég held því fram að í túlkun sinni hafi fornleifafræðingar glatað tengslum við þessar efnislegu leifar, rústirnar og gripina, þegar þeir hafa leitast við að fylgja ríkjandi straumum í hug- og félagsvísindum. Með póstmódernismanum varð túlkunin allsráðandi hjá fornleifafræðingum og efnið og efnismenningin hvarf í skuggann af túlkuninni,“ segir Gavin um nýju bókina.
Gavin Murray Lucas
„Ég hef verið að rannsaka fiskiþorp í Viðey sem var yfirgefið um 1940.“
Gavin nálgast þannig efnismenninguna með nýjum hætti, allt hið efnislega í veruleika mannsins, frá öngli til þilskipa. Hann segir að í bókinni endurskoði hann aðferðir fornleifafræðinga og umgengni þeirra við fornleifafræðileg gögn. „Markmiðið er að benda á nýja leið til að fjalla um fortíðina. Þessi nýja leið snýst um að skoða samband fólks og hluta en einnig það hvort líta beri á fornleifafræði sem hugvísindi yfirleitt.“
Uppgröftur Gavins í Viðey er hluti af alþjóðlegu rannsóknaverkefni sem er styrkt af norska vísindaráðinu og kallast Ruin Memories. „Í rannsókn minni í Viðey lagði ég áherslu á að reyna að skilja með hvaða hætti þetta þorp var yfirgefið, að rekja atburðarásina frekar en að endurbyggja það sem áður var. Þetta er í takt við stefnur samtímans í félagsvísindum þar sem samband fólks og hluta er tekið til skoðunar. Þannig afhjúpum við þræði sem tengja okkur við efnismenninguna. Þetta er partur af vaxandi rannsóknasviði sem sýnir hversu mikilvæg efnismenningin er í því að móta og viðhalda mannlegu samfélagi – í fortíð, nútíð og framtíð. Þetta sýnir hvernig fornleifafræði sem grein og aðferðafræði lætur sig ekki einungis varða fjarlæga fortíð heldur getur einnig verið gefandi aðferð til rannsókna á samfélögum samtímans.“
Rannsókn Gavins í Viðey er augljóslega í takti við það sem hann fullyrðir í bókinni sinni nýju. „Bókin er vegvísir á endurmat á ríkjandi viðhorfum,“ segir Gavin. „Kenningar fornleifafræðinnar eru orðnar of sundurleitar og fráhverfar séreðli fornminja sem eru áþreifanlegar í eðli sínu.“
Gavin leggur áherslu á að fornleifafræðin eigi að vera grein hins áþreifanlega umfram annað. Í rannsókninni í Viðey sýnir Gavin að aldur skiptir engu við rannsóknir á fortíðinni, þær snúast um efnislegar leifar frá hvaða tíma sem er. Markmið Gavins er þannig í raun að endurhugsa eðli fornleifa og hvernig þær geti birt okkur söguna með áþreifanlegum hætti.