Ný leið þróuð til að sjá yfirborð jarðar í gegnum regnskóga
Gregory P. De Pascale, dósent í jarðskorpu- og höggunarfræði við Háskóla Íslands, hefur birt grein í hinu þekkta vísindatímariti Tectonic þar sem sýnt er fram á hvernig hægt er að nýta aðferðir fjarkönnunar til að sjá yfirborð jarðar í gegnum regnskóginn í Chile. Það var gert til að sjá breytingar á yfirborði sem er afar flókið að rannsaka vegna afar þétts gróðurs á svæðinu. Meðhöfundur Gregory í greininni er Sebastian Perroud, jarðskorpu- og höggunarfræðingur við Háskólann í Chile.
Fjarkönnun, sem þeir félagar hagnýttu sér, felst m.a. í því að taka stafrænar myndir úr talsverðri hæð, t.d. úr drónum, flugvélum og gervitunglum og vinna úr þeim allskyns upplýsingar um yfirborð jarðarinnar.
Með því að safna saman gögnum með fjarkönnunaraðferðum, sem byggjast m.a. á leysigeislamælingum, náðu höfundar greinarinnar í Tectonic að sía þéttan gróður frá og sjá hreinlega yfirborð jarðar án gróðursins. Leysigeislaleiðin felst í því að ljós á ákveðinni bylgjulengd er sent að yfirborðinu í regnskógabeltinu og endurkast þess ljóss er svo skráð.
Misgengi og breytingar í landinu í regnskóginum, sem skapast af landreki, komu skýrt fram en þessi einkenni landreks orsakast af sviptingum í svokölluðum Chile-hrygg en hann er í eðli sínu mjög svipaður og Reykjaneshryggurinn sem við þekkjum vel flest. Reykjaneshryggurinn nær langt út í Atlantshafið en á honum eru flekaskil Evrasíuflekans og Norður-Ameríkuflekans.
Vísindamaður við HÍ uppgötvar breytingar vegna flekahreyfinga í Chile
Fjarkönnun verður æ brýnna vísindasvið á heimsvísu en Háskóli Íslands hefur verið í fremstu röð alþjóðlega á þessu rannsóknasviði. Hagnýting fjarkönnunar fer vaxandi hérlendis og víðar, t.d. til að sjá fyrir umbrot og óróa í aðfara eldgosa, en í þessari rannsókn var fjarkönnun nýtt til að uppgötva breytingar á landi með nýrri nálgun að sögn Gregory.
Hann segir að Andesfjöllin í Patagóníu í Chile séu eini staðurinn á jörðinni þar sem gliðnun hafsbotnsins eigi sér stað á sama tíma og hann skríði hreinlega undir meginlandsflekann.
„Þessar breytingar Chile-hryggsins valda miklum skriðhreyfingum á stóru misgengi sem kallast Liquiñe-Ofqui. Vegna mikilla regnskóga á svæðinu er gríðarlega erfitt að sjá hvernig þetta misgengi hreyfist og breytir landslaginu og umhverfi yfirborðsins,“ segir Gregory.
Frá Patagóníu í Chile. Gregory P. De Pascale segir að Chile-hryggurinn sé í eðli sínu mjög svipaður og Reykjaneshryggurinn „en hann er hreinlega að þrýstast niður undir Suður-Ameríkuflekann í Patagóníu í Chile með þeim afleiðingum að landið, þ.e. meginlandskorpan, lyftist upp og brotnar með tilheyrandi og tíðri skjálftavirkni.“ MYND/Unsplash/Karla Robinson
Vísindamennirnir tveir hagnýttu sér ekki bara ný gögn í rannsókninni heldur einnig eldri gögn og mælingar og náðu þannig að sýna fram á hversu hratt misgengið í Patagónu hreyfist.
„Það færist lágrétt um 14 millimetra á ári og og um sex millimetra lóðrétt. Þetta er mjög mikil hreyfing,“ segir Gregory.
Hvað er að gerast?
Til að setja þessa rannsókn í samhengi þá má líkja þessu við það að gliðnunarbeltið, þ.e. flekaskilin sem afmarkast af Reykjaneshryggnum, væru í heild sinni að skríða niður undir meginland Evrópu. Aðskilnaður úthafsflekanna héldi engu að síður áfram og afmyndaði og bryti upp meginlandskorpuna.
Þessar rannsóknir tvímenninganna, þótt gerðar séu á fjarlægjum slóðum, hafa mikla þýðingu varðandi aukinn skilning okkar á úthafshryggjum eins og á Reykjaneshryggnum.
„Þessir hryggir leika allir lykilhlutverk í hreyfingum í jarðskorpunni og landreki og eru þar af leiðandi helstu drifkraftar stórra jarðskjálfta og eldgosa. Skýrasta dæmið um slíkt eðli er nýlegur órói á Reykjanesskaganum í nágrenni Grindavíkur og úti í sjó á Reykjaneshryggnum sjálfum.“
Gregory P. De Pascale segir að Chile-hryggurinn sé í eðli sínu mjög svipaður og Reykjaneshryggurinn „en hann er hreinlega að þrýstast niður undir Suður-Ameríkuflekann í Patagóníu í Chile með þeim afleiðingum að landið, þ.e. meginlandskorpan, lyftist upp og brotnar með tilheyrandi og tíðri skjálftavirkni.“
Gregory P. De Pascale, dósent í jarðskorpu- og höggunarfræði við Háskóla Íslands. MYND/Úr einkasafni