Koma syndir foreldranna niður á heilsu barna þeirra?

Ertu með astma, ofnæmi eða skerta lungnastarfsemi? Hefur þér einhvern tíma dottið í hug að lífstíll og umhverfi pabba þíns þegar hann var unglingur eigi einhvern þátt í því hvernig heilsa þín er núna? Hvað þá með umhverfi og lífsstíl ömmu þinnar eða mömmu? Hefur þeirra háttarlag fyrir áratugum eitthvað með heilsu þína að gera?

Ótrúlegt en satt! Rannsókn sem var gerð m.a. hér á landi fyrir 10 árum leiddi í ljós að ef feður byrjuðu að reykja fyrir 15 ára aldur eða unnu í mengandi umhverfi, t.d. við logsuðu, voru afkomendur þeirra mun líklegri að vera með astma, ofnæmi eða skerta lungnastarfsemi. Þetta átti jafnvel við þó að pabbarnir hefðu hætt að reykja allt að tveimur árum áður en barnið var getið. Rannsóknin sýndi einnig að ef karlmaður var of þungur á árunum fyrir kynþroska voru synir hans líklegri til að hafa skerta lungnastarfsemi sem fullvaxta menn. 

Umfangsmikil alþjóðleg rannsókn

Það voru ekki bara syndir foreldranna sem komu niður á börnum þeirra, það náði svo langt aftur að ef föðuramma hafði reykt meðan hún gekk með pabbann voru barnabörnin líklegri til að vera með skerta lungnastarfsemi. Ef mamman vann við ræstingar og notaði hreinsiefni á meðgöngu eða fyrir getnað barns voru börn hennar einnig líklegri að greinast með astma. Svefnleysi, hrotur, stuttur svefntími og dagsyfja eru enn fremur algengari hjá afkomendum ef foreldrar þeirra glíma við sömu vandamál, óháð lífsstíl eða umhverfisþáttum, sem bendir til að erfðir ráði för. 

Þessar niðurstöður og fjölmargar aðrar forvitnilegar fengust úr fjölþjóðarannsókninni RHINESSA I sem framkvæmd var fyrir 10 árum á sama hátt í norrænu ríkjunum, Eistlandi, Sviss, Spáni og Ástralíu. Framhaldsrannsóknin RHINESSA II er nú að hefjast og hefur hún einnig það markmið að kanna samspil umhverfis, lífsstílsþátta og heilsufars foreldra og heilsu afkomenda þeirra. Foreldrum hefur verið fylgt eftir á 10 ára fresti í 30 ár en afkomendur sem voru 18 ára og eldri tóku fyrst þátt fyrir 10 árum í RHINESSA I.

Rafrænn spurningalisti sendur á þátttakendur

Um þessar mundir er verið að senda bréf til 6.000 afkomenda sem eru núna 18 ára og eldri og eru þeir hvattir til þess að svara rafrænum spurningalista. Á grunni þessarar löngu eftirfylgdar og mikla fjölda þátttakenda standa vonir til þess að geta staðfest eða afsannað fyrri vísbendingar og einnig komið auga á ný tengsl. Þar með verður til þekking sem nýtist til að koma í veg fyrir sjúkdóma.

Bryndís Benediktsdóttir, prófessor emerita, og Þórarinn Gíslason, prófessor emeritus, bæði við Læknadeild HÍ, hafa unnið saman að rannsókninni ECRHS í 30 ár og RHINESSA í rúm 10 ár. Bryndís er aðalrannsakandi RHINESSA-rannsóknarinnar hér á landi en Þórarinn aðalrannsakandi í ECHRS-rannsókninni á Íslandi. Báðar eru rannsóknirnar styrktar af Evrópusambandinu og fleiri aðilum.