Surtshellir í sýndarveruleika
Í sumar var Surtshellir, sá þekktasti sem Íslendingar státa af, kortlagður af mikilli nákvæmni með leysiskanna og flygildi. Þetta unnu tveir nemar við Háskóla Íslands, þeir Ravindra Thapa og Diego Bitzenhofer, undir leiðsögn Ingibjargar Jónsdóttur, dósents í landfræði, og Þorvaldar Þórðarsonar, prófessors í eldfjalla- og bergfræði. Þau starfa bæði við Jarðvísindadeild Háskólans. Þeir Thapa og Bitzenhofer eru báðir nemar í verkfræðigreinum við skólann.
Surtshellir er afar sögufrægur og leiksvið óhæfuverka í Sturlungu þar sem segir af því þegar einn af höfðingjum Sturlunga, sjálfur Sturla Sighvatsson, lét færa Órækju Snorrason niður í hellinn hvar hann var pyntaður og skaddaður fyrir lífstíð. Þetta var árið 1236. Það er til marks um skálmöldina sem þá ríkti að Sturla og Órækja voru bræðrasynir. Órækja var sonur skáldsins og höfðingjans Snorra Sturlusonar.
Nú var þetta leiksvið sum sé kortlagt af ótrúlegri nákvæmni og er að auki hægt að horfa á myndband þar sem unnt er að ferðast um í hellinum, fara hann á enda og í alla rangala.
„Tilgangur verkefnisins var að afla nákvæmra gagna um lögun og gerð hellisins til að skilja betur hraunrásina, sem flutningskerfi innan hraunbreiðu, og jafnframt varðveita ásýnd hans í sýndarveruleika í verndarskyni og til kynningar,“ segir annar nemendanna, Ravindra Thapa sem er frá Nepal.
Þeir Ravindra Thapa og Diego Bitzenhofer kortlögðu Surtshelli í sumar sem reyndist heljarinnar verkefni. „Verkið var krefjandi enda kalt, dimmt og rakt í hellum sem þessum og mikilvægt að gæta öryggis á allan hátt. Út frá rúmlega þrjú hundruð skönnunarstöðum var hægt að útbúa samfellt punktaský og í kjölfarið sýndarveruleika af öllum hellinum,“ segir Bitzenhofer. MYND/Kristinn Ingvarsson
Mikil og flókin vinna – bæði á vettvangi og í upplýsingatækni
Surtshellir er í Hallmundarhrauni í Borgarfirði sem talið er hafa runnið á tíundu öld eða fljótlega eftir landnám. Hann er sá lengsti sem hefur uppgötvast hérlendis en í landi þar sem helluhraun er víða kunna enn að leynast hellar að svipaðri stærð. Surtshellir er hartnær tveir kílómetrar að lengd.
Diego Bitzenhofer, sem er frá Þýskalandi, segir að vinnan á vettvangi hafi tekið um tíu daga, og falist í uppsetningu leysibúnaðar, ljósakerfis og viðmiðunarpunkta.
„Verkið var krefjandi enda kalt, dimmt og rakt í hellum sem þessum og mikilvægt að gæta öryggis á allan hátt. Út frá rúmlega þrjú hundruð skönnunarstöðum var hægt að útbúa samfellt punktaský og í kjölfarið sýndarveruleika af öllum hellinum,“ segir Bitzenhofer.
„Stór hluti verkefnisins var úrvinnsla, hreinsun og samsetning gagna. Yfirborð hraunsins var myndað með flygildi og út frá myndmælingum var reiknað hæðarlíkan og samfellt myndkort, sem svo má tengja við hellagögnin.“
Verkefnið var unnið af Háskóla Íslands í samstarfi við Árna B. Stefánsson - Fjörgyn ses. og Jón Bergmann Heimisson - Punktaský ehf. auk Vinnumálastofnunar. Allir þessir aðilar styrktu verkefnið.
Verkefnið var í hópi þeirra fjölmörgu sem Vinnumálastofnun studdi sérstaklega vegna COVID-19 og þannig má segja að samstarf þeirrar stofnunar við Háskóla Íslands hafi skilað afrakstri sem nota má til að efla miðlun til ferðamanna og í þágu nýrrar þekkingar í jarðvísindum.
