Stór styrkur til að rannsaka breytingar á málnotkun yfir ævi fólks

Anton Karl Ingason, dósent í íslenskri málfræði og máltækni við Háskóla Íslands, hefur fengið 1,5 milljóna evra styrk, jafnvirði um 215 milljóna króna, frá Evrópska rannsóknaráðinu (ERC) til verkefnis sem miðar að því að skýra hvernig málnotkun fólks breytist á lífsleiðinni. Í rannsókninni er notuð svokölluð háskerpuaðferð til að fá fram nákvæmari mynd af slíkum breytingum en áður hefur verið gert. Þetta er stærsti styrkur sem fengist hefur til rannsókna í íslenskum málvísindum.

Verkefnið heitir EILisCh (Explaining Individual Lifespan Change) og verður því að öllu leyti stýrt við Háskóla Íslands. EILisCh-verkefnið miðar að því að skilja breytta málnotkun í tengslum við atburði og aðstæður í lífi og umhverfi einstaklinga með því að tvinna saman framfarir í félagsmálfræði, megindlegri setningafræði og klínískum málvísindum. Í verkefninu verður mál íslenskra þingmanna athugað og viðtöl tekin við bæði núverandi og fyrrverandi þingmenn til að kortleggja mál þeirra og sögulegt samhengi þeirra sem einstaklinga. Fjölbreytilegar afurðir máltækniáætlunar stjórnvalda verða notaðar til að greina gögn með afkastameiri hætti en annars væri unnt. Háskerpuaðferðin byggist einmitt bæði á þessu, að geta nýtt stór gagnasöfn með afkastamiklum hugbúnaði og hinu, að skoða sögu einstakra þingmanna í samhengi við stjórnmálasögu og atburði í lífi þeirra.

Alþjóðlegt verkefni sem færir stúdentum tækifæri til starfsþjálfunar

Um er að ræða fimm ára verkefni sem fer að nær öllu leyti fram á Íslandi en þó í samstarfi við alþjóðlega sérfræðinga í fremstu röð við New York University og Yale University í Bandaríkjunum og University of York í Bretlandi. Fleiri munu svo tengjast verkefninu eftir því sem rannsókninni vindur fram og stúdentar munu fá tækifæri til starfsþjálfunar innan verkefnisins.

Verkefnið fer fram á rannsóknarstofu Antons, Rannsóknarstofunni Máli og tækni, á þriðju hæð í Eddu — húsi íslenskunnar og meðal þeirra sem koma að því er doktorsneminn Lilja Björk Stefánsdóttir sem unnið hefur með Antoni um langt skeið að rannsóknum af þessu tagi. Verkefnastofan hefur verið samnefnari margvíslegra verkefna í málvísindum og máltækni síðustu ár og verið til húsa í Árnagarði 2020–2023. Í tengslum við verkefni á vegum Máls og tækni hefur m.a. verið þróuð orðaforðalausn til að læra íslensku sem annað mál, stundaðar rannsóknir á taugahrörnun í samstarfi við Landspítala og villur í íslensku ritmáli kortlagðar.

EILisCh-verkefnið hefur einnig hagnýtar hliðar fyrir samfélagið vegna þess að nákvæm kortlagning á málfari í samhengi við heilbrigða mannsævi og öldrun er lykill að því að skilja klínísk frávik í málnotkun. Anton hefur einmitt stundað rannsóknir á því hvernig málnotkun breytist þegar taugahrörnunarsjúkdómar ágerast en slíkar athuganir geta stuðlað að nýjum og endurbættum aðferðum til sjúkdómsgreiningar.

Sex stórir ERC-styrkir á sjö árum

Styrkurinn til verkefnisins er veittur undir hatti nýliðunaráætlunar Evrópska rannsóknaráðsins (ERC Starting Grants) sem styður unga vísindamenn á fjölbreyttum fræðasviðum í Evrópu. Samkeppni um styrki frá ERC er afar hörð og til marks um það bárust nærri 2.700 umsóknir um nýliðunarstyrki að þessu sinni en aðeins 400 verkefni hlutu stuðning. Anton er eini vísindamaðurinn hér á landi sem fær úthlutað úr sjóðnum.

Háskóli Íslands leggur sérstaka áherslu á það í stefnu sinni, HÍ26, að afla styrkja frá ERC og á síðustu sjö árum hafa vísindamenn skólans aflað sex slíkra styrkja, á sviði lýðheilsuvísinda, lækna- og lyfjavísinda, stjarneðlisfræði og nú málvísinda.