Konur hafi nú fyrst leyfi til þess að fórna barneignum fyrir frelsi

„Fæðingartíðni á Íslandi er í raun og veru í frjálsu falli,“ segir Sunna Símonardóttir, doktor í félagsfræði og nýdoktor við Háskóla Íslands. Hún leitar nú að mögulegum skýringum á lækkandi fæðingartíðni á Íslandi í yfirstandandi rannsókn sinni sem ber heitið „Frjósemisáætlanir og hegðun á Íslandi“.

Hver kona þarf að eignast 2,1 barn að meðaltali til þess að viðhalda fólksfjöldanum. Í dag er raunin sú að hver kona eignast um 1,7 börn að meðaltali. „Ef hlutfallið lækkar þýðir það í raun og veru að alltof fá börn eru að fæðast til að halda uppi framtíðarsamfélaginu — borga skatta og sjá um okkur þegar við verðum gömul. Það er áhyggjuefni í vestrænum heimi að fólk er ekki að eignast börn,“ segir Sunna.

Þessi þróun er þekkt í mörgum vestrænum löndum en Sunna segir að lengi vel hafi Ísland haft algjöra sérstöðu. „Það er að segja við eignuðumst enn þá fjölda barna en frjósemishlutfall annarra þjóða lækkaði.“ Hún segir að því hafi verið haldið fram að það væri að þakka góðu íslensku stuðningskerfi mæðra og barnafjölskyldna „en svo sjáum við núna það nákvæmlega sama gerast á Íslandi“.

Rannsóknir tengdar þessari þróun eru margar en að mati Sunnu eru þær ófullnægjandi þegar kemur að því að greina ástæðurnar fyrir lækkaðri fæðingartíðni. „Við vitum hvað er að gerast en við vitum lítið af hverju.“ Í rannsókninni mun hún leita svara við því hvers vegna fólk kýs að eignast færri börn en áður. „Þannig getur þessi rannsókn ef til vill nýst þeim sem hafa völdin til þess að móta stefnuna þegar kemur að öllum þessum samfélagslegu kerfum sem hjálpa okkur.“

Konur farnar að efast

Frá árinu 1987 hefur aldur frumbyrja hækkað úr 22 árum að meðaltali upp í 27 ára aldur. Sunna telur félagslegar ástæður liggja þar á bak við, ekki aukinn frjósemisvanda.

Umfjöllun fjölmiðla um málið stuðaði Sunnu. „Þessu var einhvern veginn stillt upp eins og konur væru ekki alveg að fatta að þær hefðu bara ákveðinn tíma til þess að eignast börn, eins og þær ætluðu að bíða þangað til þær yrðu 45 ára og síðan eignast þrjú börn,“ segir hún og heldur áfram: „Þetta stuðaði mig svolítið af því ég veit að konur eru ekki vitlausar og eru flestar bara mjög meðvitaðar um þessa líkamsklukku því það er endalaust verið að hamra á henni við okkur. Þess vegna langaði mig til þess að finna einhverja ástæðu fyrir þessari tilhneigingu án þess að nota einfaldar og ófullnægjandi útskýringar eins og að konur forgangsraði ekki rétt eða séu ekki nógu skynsamar.“

Sunna telur ástæðuna vera samspil margra þátta. Ungdómsárin séu farin að teygjast lengra inn í fullorðinsárin en áður. „Það er kannski augljóst svar en svo er það mín kenning líka að konur eru að uppgötva að hugmyndin um að við getum gert allt — við getum orðið hvað sem við viljum í vinnunni, við getum átt frábært fjölskyldulíf, við getum sinnt vinum og ættingjum, ræktað líkama og sál og átt glæsilegt heimili allt á sama tíma — sé ekki raunsæ. Konur eru farnar að efast um að það sé hægt.“ Nú fyrst hafi konur ef til vill leyfi til þess að fórna barneignum fyrir frelsi.