Doktorsvörn í náms- og starfsráðgjöf - María Dóra Björnsdóttir

Doktorsefni: María Dóra Björnsdóttir

Heiti ritgerðar: Mat á áhrifum náms- og starfsráðgjafar fyrir framhaldsskólanema (e. Evaluation of career interventions. Short- and long-term outcomes for students finishing upper secondary school in Iceland)

Andmælendur: Dr. Susan C. Whiston, prófessor við Indiana University Bloomington, og dr. Norman E. Amundson, prófessor við University of British Columbia.

Leiðbeinendur: Dr. Sif Einarsdóttir og dr. Guðbjörg Vilhjálmsdóttir, prófessorar í náms- og starfsráðgjöf við Háskóla Íslands.

Aðrir í doktorsnefnd: Dr. Guðmundur B. Arnkelsson, prófessor við Sálfræðideild Háskóla Ísands, dr. Janet G. Lenz, sérfræðingur við Florida State University, og dr. Marie S. Hammond, dósent við Tennessee State University.

Doktorsvörninni stýrir: Dr. Hanna Björg Sigurjónsdóttir, prófessor og varadeildarforseti Félags- og mannvísindadeildar Háskóla Íslands

Ágrip af rannsókn:

Megintilgangur rannsóknarinnar var að meta áhrif tveggja nálgana í náms- og starfsfræðslu fyrir framhaldsskólanemendur. Náms- og starfsfræðsla, byggð á ráðgjöf og kennslu, var hönnuð fyrir tvo hópa. Önnur nálgunin (e. Icelandic Developmental-focused Intervention; IDI) nýtti efni og leiðir sem hafa verið notaðar hérlendis og byggja á fjölþættum fræðilegum grunni. Hin nálgunin (e. Cognitive Information Processing-based intervention; CIP) byggir á kenningu um hugræna úrvinnslu upplýsinga og leggur áherslu á ákvörðunartökuferlið sem slíkt. Allir nemendur í útskriftar- og lokaáföngum í fjórum framhaldsskólum tóku þátt í náms- og starfsfræðslu sem fram fór í fjórum kennslustundum í hverjum skóla en nemendur þriggja skóla voru í samanburðarhópi. Viku eftir að fræðslu lauk sýndu niðurstöður að þátttakendur í CIP hópi höfðu meira sjálfstraust varðandi ákvarðanatöku um nám og störf heldur en þátttakendur í samanburðarhópi og að almenn lífsánægja þeirra var meiri en í IDI hópi. Við eins árs eftirfylgd reyndust þátttakendur í CIP og IDI hópum ekki frábrugðnir þátttakendum í samanburðarhópi og náms- og starfsfræðslan hafði ekki áhrif á náms- og starfsval þátttakenda.

Þessi fyrsta rannsókn á árangri náms- og starfsfræðslu meðal framhaldsskólanema hérlendis veitir náms- og starfsráðgjöfum, menntastofnunum og stjórnvöldum mikilvægar upplýsingar um áhrif fræðslu. Í fyrsta lagi virðast framhaldsskólanemendur þurfa skipulagðari náms- og starfsfræðslu en útskriftar- og lokaáfangar hafa innihaldið hingað til, jafnvel stutt fræðsla eins og hér er lýst hefur jákvæð áhrif allavega til skamms tíma. Í öðru lagi lítur út fyrir að ráðgjafarlíkan um hugræna úrvinnslu upplýsinga (CIP) sé gagnlegt á Íslandi fyrir verðandi stúdenta sem standa frammi fyrir því að taka ákvörðun um nám og starfsvettvang. Í þriðja lagi styður sú staðreynd að ekki tókst að staðfesta langtímaáhrif við þá ályktun að nemendur þurfi meiri ráðgjöf. Kerfisbundin náms- og starfsfræðsla í gegnum allt skólakerfið myndi styðja nemendur við að verða sjálfstæðari í náms- og starfsvali við lok framhaldsskóla og auðvelda þeim að stjórna eigin náms- og starfsferli út lífið. Það ætti því að vera hagsmunamál íslenskra stjórnvalda að koma á fót stefnu í náms- og starfsfræðslu á öllum skólastigum.