Skip to main content
Forsíða
Forsíða

Menningarlandslag, sagnir og örnefni

Örnefni, menningarlandslag og þjóðtrú

Á árinu 2019 var dr. Matthias Egeler gestafræðimaður hjá Rannsóknasetri HÍ á Ströndum í hálft ár. Hann kom svo aftur í tvo mánuði 2021 og einnig 2022. Egeler sérhæfir sig í rannsóknum á örnefnum, þjóðtrú, sögnum og landslagi og hefur til þess styrki frá þýskum rannsóknasjóðum. Hann hefur þegar birt allmargar greinar og bók sem byggist á þessum rannsóknum á Ströndum. Einnig hafa verið birtar fræðigreinar sem starfsfólk Rannsóknasetursins hefur skrifað í samvinnu við hann og eins er bók um álfasögur frá 19. öld væntanleg. Rannsóknasetrið á Ströndum hefur kappkostað um að aðstoða Egeler við rannsóknirnar, en innan setursins er talsverð þekking á þessum málaflokki. Vinna með örnefni, sagnir og menningarlandslag á Ströndum hefur lengi verið eitt af viðfangsefnum Jóns Jónssonar þjóðfræðings og mörg smærri verkefni þessu tengd verið unnin. Það er því ekki tilviljun að Matthias Egeler valdi Strandir sem rannsóknarsvæði í verkefni sínu og Rannsóknasetrið sem samstarfsaðila.

Árið 2023 tók samstarfið við Egeler nýja stefnu þegar styrkur fékkst úr þýska rannsóknasjóðnum til þriggja ára. Þýskur doktorsnemi, Saskia Klose, bættist í hópinn og þau dvöldu á Ströndum í fjóra mánuði  þá um sumarið og aftur sumarið 2024, Saskia í sex mánuði og Matthias í tvo. Þriðja árið er svo eftir í verkefninu, en áhugavert verður að sjá afrakstur þess, en rannsóknasvæðið er Árneshreppur og Kaldrananeshreppur á Ströndum. 

Birtar fræðigreinar og bækur eftir Matthias Egeler og aðra sem tengjast rannsókninni Ströndum:

  • Matthias Egeler (2024). Landscape, Religion, and the Supernatural: Nordic Perspectives on Landscape Theory. Oxford University press. Bókin er aðgengileg á  vefnum: https://doi.org/10.1093/oso/9780197747360.001.0001. 

  • Matthias Egeler og Dagrún Ósk Jónsdóttir (2024). Cities on the Edge, Cities of Enchantment: Invisible Cities in the Far North. Í Miscellanea Geographica – Regional Studies on Development, 28/4 (https://doi.org/10.2478/mgrsd-2023-0035). 

  • Matthias Egeler (2024). Pedestrian Research or Walking as Method. Í Marburg Journal of Religion 25/1 (https://doi.org/10.17192/mjr.2024.25.8698).

  • Dagrún Ósk Jónsdóttir og Jón Jónsson (2024). Doing Fieldwork at Home: Enchanted Spots in Strandir Area. Í Marburg Journal of Religion 25/1 (https://doi.org/10.17192/mjr.2024.25.8691).

  • Matthias Egeler (2024). Inspiring Storytelling in Saga Literature: Toponymic and Topographic Perspectives from Icelandic Folklore. Í Siân Grønlie; Carl Phelpstead (eds.): The Medieval North and its Afterlife: Essays in Honor of Heather O’Donoghue. (Series: The Northern Medieval World), Berlin - Boston: Walter de Gruyter, s. 47-65. (https://doi.org/10.1515/9781501516597-008).

  • Matthias Egeler (2024). Introduction to the Special Issue on Religion and the Experience of Nature. Í Journal for the Study of Religion, Nature and Culture 18/1, s. 5-16 (https://doi.org/10.1558/jsrnc.23386).

  • Matthias Egeler (2023). Narrativ und pragmatische Nutzung des Raums: Zur Verknüpfung von Erzähltradition und Alltagswelt am Beispiel der Überlieferungen über den Gründungsheroen Steingrímur den Troll (Landnámabók S163=H132). Í Jan van Nahl; Wilhelm Heizmann (Hrsg.): Germanisches Altertum und Europäisches Mittelalter. Gedenkband für Heinrich Beck. (=Ergänzungsbände zum Reallexikon der Germanischen Altertumskunde 142), Berlin – Boston: de Gruyter 2023, s. 101-126. (https://doi.org/10.1515/9783110778335).

  • Matthias Egeler (feb.-mars 2023). Das Meer, die Angst, das Heilige. Í mare 156, s. 36-37.

  • Matthias Egeler og Carola Lentz: „Things that Place Names do: Comparative Perspectives from West Africa and Iceland,“ in: Anthropos 117 (2022), 453-466. 
  • Matthias Egeler: „The Grave Mound of a Saga Hero: a Case Study in Context and Continuity between Grettis saga and Modern Folklore,“ in: Religionsvidenskabeligt Tidsskrift 74 (2022), 705-725 (https://doi.org/10.7146/rt.v74i.132135).
  • Matthias Egeler: „Magic, Fish, and Material Ecocriticism,“ in: Anna Katharina Heiniger; Rebecca Merkelbach; Alexander Wilson (Hrsg.): Þáttasyrpa – Studien zu Literatur, Kultur und Sprache in Nordeuropa. Festschrift für Stefanie Gropper. (=Beiträge zur Nordischen Philologie 72), Tübingen: Narr Francke Attempto Verlag 2022, 301-307.
  • Matthias Egeler: „An Ethnography of an Imaginary Road: Fear, Death, and Storytelling in the Icelandic West­fjords,“ in: Folklore 132 (2021), 115-139, https://doi.org/10.1080/0015587X.2020.1788806.
  • Matthias Egeler: „Close Walking: Musings from Goat Mountain,“ in: Folklore Fellows’ Network Newsletter 55 (December 2021), 5-10 (https://www.folklorefellows.fi/wp-content/uploads/Egeler.pdf).
  • Matthias Egeler: „Fischmeldungen,“ in: mare 145 (April/Mai 2021), 46-47.
  • Matthias Egeler: „Saga Writing, Folklore, and Labour: The Death of Svanr in Njáls saga,“ in: Arkiv för nordisk filologi 135 (2020), 33-49.
  • Matthias Egeler: „Örnefni, þjóðsögur og félagslegt óréttlæti: Sagnir um fátækt fólk á Ströndum,“ in: Strandapósturinn 52 (2020), 97-103.
  • Matthias Egeler: „Nicht immer nur Elfen,“ in: mare 136 (October/November 2019), 40-41.
  • Matthias Egeler: „Spiel mit dem Übernatürlichen: Zur ‚Gründungslegende‘ der Kirche von Staður in den isländischen Westfjorden,“ in: |Marginalien. Religionswissenschaftliche Randbemerkungen, 20/5/2019 (https://marginalie.hypotheses.org/1270).

Álagablettir á Ströndum 

Árið 2013 unnu Dagrún Ósk Jónsdóttir og Jón Jónsson að rannsókn og uppsetningu tímabundinnar sögusýningar með listrænu ívafi sem hét Álagablettir. Sýningin var opnuð á Sauðfjársetri á Ströndum í tengslum við þjóðtrúarkvöldvöku á þjóðtrúardaginn mikla, þann 7. september 2013 (7-9-13) og var svo uppi alveg fram í febrúar 2022. Jón og Dagrún héldu áfram rannsóknum á efninu og fyrir jólin árið 2021 kom síðan út bók um sama efni, Álagablettir á Ströndum, eftir Dagrúnu og Jón. Þau hafa einnig flutt erindi og skrifað fræðigreinar um efnið.   

Sögurölt um Dali og Strandir 

Á árunum 2018-2024 hefur Rannsóknasetrið tekið þátt í svokölluðu Sögurölti um Dali og Strandir. Þetta var verkefni sem söfnin á Ströndum og Dölum, Byggðasafn og Héraðsskjalasafn Dalamanna og Sauðfjársetur á Ströndum stóðu fyrir, og Rannsóknasetrið og Náttúrubarnaskólinn tóku einnig þátt sem samstarfsaðilar. Þessi sögurölt voru mjög vinsæl, en um er að ræða stutta gönguferð þar sem meiri áhersla er lögð á fróðleik, sögur og sagnir, en gönguna sjálfa. Jón Jónsson þjóðfræðingur hjá Rannsóknasetrinu var sögumaður í flestum söguröltunum á Ströndum, m.a. Tröllaskoðunarferð í Kollafirði, Dagbókargöngu að Naustavík og Þjóðsagna- og sögugöngu í Tröllatungu.

Saga og minjar á Ströndum - skothús á Broddadalsá
https://www.hi.is/