Yfirlýsing frá rektor vegna kynbundins ofbeldis gegn konum í vísindum

Yfirlýsing frá rektor Háskóla Íslands vegna kynferðislegrar áreitni, kynbundinnar áreitni og annars kynbundins ofbeldis gegn konum í vísindum: 

„Samstaða kvenna og reynslusögur af kynferðislegri áreitni og öðru kynbundnu ofbeldi hefur hrist upp í íslensku samfélagi. Nú hafa konur í vísindum stigið fram og sagt frá eigin reynslu af áreitni, þöggun og lítilsvirðingu í störfum sínum.

Mikilvægt er að háskólasamfélagið hlusti á þessar raddir og bregðist við af fullri alvöru. Ábyrgð okkar stjórnenda er þar mikil. Því vil ég taka skýrt fram að stjórnendur Háskóla Íslands standa með þolendunum og taka málstað þeirra alvarlega. Kynferðisleg áreitni, kynbundin áreitni og annað ofbeldi er ekki liðið undir neinum kringumstæðum við Háskólann og getur slík hegðun leitt til áminningar og brottreksturs þeirra sem af sér brjóta. 

Í frásögnum kvenna er því lýst hvernig hlutgerving og fjandsamleg viðhorf til þeirra lita hina ýmsu þætti daglegs lífs og koma fram bæði í samskiptum við samstarfsfólk og nemendur. Hér er því greinilega um að ræða menningu sem þarf að breyta og sem því miður hefur verið kerfislæg innan háskólasamfélagsins, eins og dæmin sýna. En hvernig breytum við menningu? Hvernig komum við í veg fyrir að vald sé misnotað með þeim hætti sem raun ber vitni? Hvernig ætlum við í Háskóla Íslands að bregðast við ákalli kvenna?

Stjórnendur Háskóla Íslands munu ekki sýna þolinmæði gagnvart valdníðslu og niðurlægjandi hegðun í garð kvenna og jaðarsettra hópa. Vinna er þegar hafin við að skoða með hvaða móti sé hægt að fyrirbyggja og taka á vandamálinu til viðbótar við þær aðgerðir og úrræði sem nú þegar eru til staðar innan skólans.

Háskóli Íslands setti sér siðareglur árið 2003 og er þar m.a. lögð áhersla á gagnkvæma virðingu í samskiptum. Í ársbyrjun 2014 samþykkti háskólaráð verklagsreglur um viðbrögð við kynbundinni og kynferðislegri áreitni og öðru kynferðislegu ofbeldi. Þessar verklagsreglur voru nýlega endurskoðaðar og uppfærðar. Á grundvelli þeirra starfar sérstakt fagráð sem hefur það hlutverk að taka til meðferðar mál er varða brot starfsmanna og nemenda Háskóla Íslands og er formaður ráðsins ávallt óháður utanaðkomandi sérfræðingur. Reglurnar og fagráðið hafa sannað gildi sitt en þó er ljóst að þetta dugir ekki til. Það er þó von mín að umræðan um þetta alvarlega málefni hafi haft þau áhrif að þolendur treysti sér frekar en áður til að stíga fram, að á þá sé hlustað og þeim trúað.

Hér að neðan eru tíundaðar aðgerðir sem Háskóli Íslands mun ráðast í á næstunni. Nú stendur yfir endurskoðun jafnréttisáætlunar skólans og verður tekið mið af upplifun þolenda kynferðisofbeldis og áreitni í þeirri vinnu. Þessar aðgerðir verða hluti af þeirri áætlun.

Aðgerðir
•    Fulltrúar kvenna í vísindum hafa kallað eftir því að umfang og eðli vandamálsins verði rannsakað ítarlega. Háskólinn lýsir sig reiðubúinn til að koma að því verkefni.
•    Gerð verður könnun meðal nemenda og starfsfólks um kynferðislega áreitni og ofbeldi í Háskóla Íslands þar sem skoðað verður hvort konur og jaðarsettir hópar upplifi óvirðingu í samskiptum og samstarfi innan skólans.
•    Háskólinn mun standa fyrir reglulegri fræðslu í kennslustundum til að auka þekkingu nemenda á birtingarmyndum kynferðislegrar áreitni og ofbeldis og verða þar kynnt þau úrræði sem skólinn hefur yfir að ráða. Skoðaðar verða leiðir til að koma í veg fyrir óviðeigandi og meiðandi ummæli í kennslukönnunum.
•    Skipulögð verða námskeið fyrir allt starfsfólk Háskóla Íslands um gagnkvæma virðingu í samskiptum og hvernig megi fyrirbyggja kynferðislega áreitni og ofbeldi innan háskólasamfélagsins.
•    Þegar horft er til langs tíma skiptir máli hvaða veganesti næstu kynslóðir fá þegar kemur að virðingu í samskiptum kynjanna. Því mun Háskóli Íslands skoða hvernig megi tryggja að þekking á jafnréttismálum verði hluti af kennaranámi innan skólans.
•    Ég hef nú þegar skipað starfshóp til að kanna hvaða frekari aðgerða sé þörf og mun starfshópurinn hafa samráð við fulltrúa kvenna í vísindum, fulltrúa nemenda og fagráð Háskóla Íslands.

Að lokum vil ég segja að það er mikilvægt að starfsfólk og nemendur Háskóla Íslands geti treyst því að vera örugg á vettvangi skólans, að þau séu metin að verðleikum og að þeirra rödd skipti máli. Því er mér ofarlega í huga þakklæti til þeirra kvenna sem hafa stigið fram og ég dáist að styrk þeirra. Heiðurinn er þeirra en skömmin er gerendanna.

Jón Atli Benediktsson, rektor Háskóla Íslands“