COVID-19 með augum félagsfræðinnar í fjarfyrirlestraröð á Zoom

Félagsfræðin í HÍ og Félagsfræðingafélag Íslands stendur fyrir metnaðarfulli fyrirlestraröð á netinu næstu vikurnar þar sem fjallað verður um COVID-19-faraldurinn út frá ýmsum hliðum félagsfræðinnar.

Hvaða áhrif hefur faraldurinn á mismunandi stéttir? Hvað með íþróttirnar í þessu ástandi? Aukast afbrot vegna snöggra samfélagsbreytinga eins og faraldurs? Hvaða áhrif hefur faraldurinn á tónlist og dægurmenningu? Og hver eru áhrifin á samræmingu fjölskyldu- og atvinnulífs á þessum fordæmalausu tímum? Þessum og ótal fleiri spurningum mun fræðafólk í félagsfræði við Háskóla Íslands svara í stuttum erindum á Zoom og í framhaldinu verða svo spurningar „úr sal“ og vonandi líflegar umræður. Alls verða fyrirlestrarnir tíu á tímabilinu 18. maí til 8. júní og vinklarnir á þetta fordæmalausa samfélagsástand jafn margir.  

„Þó að kórónaveiran og COVID-19 séu óneitanlega af líffræðilegum toga er allt sem tengist heimsfaraldrinum og sjúkdómnum félagslegt. Við getum skoðað allt frá skilgreiningum á veirunni og hvernig hægt er að nota þær í pólitískum tilgangi, samanber áherslu Donalds Trump á Kínaveiruna, yfir í afleiðingar aðgerða og sjúkdómsins fyrir mismunandi hópa, t.d. eftir efnahag, kyni eða kynþætti, og þaðan yfir í það hve vel kerfin okkar geta tekið á sjúkdómnum og félagslegum afleiðingum hans. Við töldum því afar mikilvægt að koma hinu félagsfræðilega sjónarhorni að á þessum tímum þar sem hið víða sjónarhorn hennar ásamt þeirri sterku kenningarlegu og aðferðarfræðilegu undirstöðu sem greinin hefur býður upp á mikilvæga möguleika á að greina áhrif COVID-19 á mismunandi svið samfélagins,“ segir Sigrún Ólafsdóttir, prófessor í félagsfræði, um aðdraganda fyrirlestraraðarinnar. 

Sigrún Ólafsdóttir. MYND/Kristinn Ingvarsson

Líkur á veikindum tengjast samfélagsstöðu

Sigrún ríður á vaðið í fundaröðinni með erindinu „Ræðst COVID-19 jafnt á okkur öll?“ mánudaginn 18. maí. Þar fjallar hún sérstaklega um hvernig ójöfnuður í heilsu verður til, hvernig honum er viðhaldið og hverjar afleiðingar hans eru. „Líkur okkar á að verða veik af flestum sjúkdómum tengjast stöðu okkar í samfélaginu og hversu alvarlegar afleiðingar af sjúkdómum verða gera það líka. Hér er kórónaveiran og COVID-19 engin undantekning en við vitum að sumir einstaklingar þurfa frekar að vera út í samfélaginu en aðrir og eiga því á meiri hættu að smitast. Við vitum líka að við upplifum ekki öll sömu hlutina í því samkomubanni sem hefur verið í gildi,“ segir Sigrún og bætir við: „Það sem heimsfaraldur eins og COVID-19 gerir er að afhjúpa djúpstæðan ójöfnuð sem hefur alltaf verið í samfélaginu sem og hversu sterk grunnkerfin okkar eru þegar á reynir. Ég mun fjalla um hvernig það birtist á Íslandi og í öðrum samfélögum í kringum okkur,“ segir Sigrún.

Hún nefnir sem dæmi þann grundvallarmun sem er á íslenska heilbrigðiskerfinu og því bandaríska. „Það hefur meiriháttar afleiðingar fyrir þá einstaklinga sem að búa í þessum tveimur löndum og þá kannski sérstaklega þá sem búa við lakari kjör innan hvors samfélag. Við verðum óneitanlega vör við það hversu mikið samfélagið og þær stofnanir sem við tökum sem sjálfsögðum hlut skipta máli varðandi hvað kemur fyrir okkur. Við sjáum líka að allt sem við héldum að væri varanlegt og óbreytanlegt í janúar er það svo sannarlega ekki. Samfélag okkar, samskipti og allt það sem við höfum tekið sem sjálfsögðum hlut hefur umturnast á nokkrum vikum og enn er algjörlega óljóst hver áhrif þess munu vera á framtíð okkar sem samfélags og í raun á framtíð heimsins alls.“ 

Þörf okkar fyrir menningarneyslu aldrei verið ljósari

Faraldurinn hefur ekki eingöngu áhrif á heilsu og efnahag, þá þætti sem hafa verið mest áberandi í fjölmiðlum undanfarnar vikur, heldur líka líka menningar- og íþróttastarf, svo dæmi sé tekið. „Félagsfræðin er fjölsnært fræðasvið sem er vel til þess fallið að greina virkni samfélagsins. Hún sýnir okkur vel hvaða hvaða grunngildi stýra mannskepnunni og um leið hvernig umhverfisþættir móta okkur," segir Arnar Eggert Thoroddsen, aðjunkt í félagsfræði, sem ætlar að fjalla um tónlist og dægurmenning á tímum COVID-19 í hádeginu föstudaginn 22. maí.

„Kreppur eða krísur sýna jafnan mjög skýrt hvað það er sem skiptir okkur máli og heilsufarsþættir, afbrotavirkni og samskiptaþörf eru á meðal þess sem hefur flotið mjög greinilega upp á yfirborðið. Ég ætla að beita fyrir mig menningarfélagsfræði og rýna í hvernig dægurtónlistarsviðinu hefur reitt af á COVID-19-tímum. Fyrir það fyrsta hefur þörf okkar fyrir menningarneyslu aldrei verið ljósari en um leið sést líka - því miður mætti segja - hversu mikið listsneysla hangir á því að fólk hittist, komi saman og njóti samvista. Vegna brottnáms þessa þátta riðar þessi geiri bókstaflega til falls. En um leið er dulbúin gæfa falin í því að mikilvægi lista fyrir heill samfélagsins hefur sennilega aldrei verið skýrara," segir Arnar enn fremur.