Bók um efnislegar eigur Íslendinga á 18. og 19. öld

Út er komin bókin Heimsins hnoss: Söfn efnismenningar, menningararfur og merking í ritstjórn Davíðs Ólafssonar, lektors við Íslensku- og menningardeild Háskóla Íslands, og Kristjáns Mímissonar, sérfræðings í miðlun menningarsögu við Þjóðminjasafn Íslands. Bókin er afrakstur samnefnds rannsóknarverkefnis sem var undir stjórn Sigurðar Gylfa Magnússonar, prófessors í menningarsögu við deild heimspeki, sagnfræði og fornleifafræði við HÍ, og hlaut öndvegisstyrk úr Rannsóknasjóði (Rannís). Útgefandi er Háskólaútgáfan.

Aðrir þáttakendur í verkefninu voru rannsakendur og háskólanemar á sviði sagnfræði, fornleifafræði, mannfræði, safnafræði og bókmenntafræði og eiga þeir flestir grein í bókinni sem ætlað er að varpa ljósi á efnislegar eigur fólks á Íslandi á 18. og 19. öld sem og birtingarmyndir þeirra á söfnum og sýningum. Til grundvallar liggja ólíkar gerðir munasafna, annars vegar gripir varðveittir á Þjóðminjasafni Íslands og hins vegar skráningar á dánarbúum – svokallaðar uppskriftir – um 30 þúsund Íslendinga sem varðveittar á Þjóðskjalasafni Íslands. Þannig hefur verið lögð áhersla á hugtakið safn og ólíkar merkingar þess, sem birtist m.a. í hugtökunum archive, collection og museum í ensku. Í verkefninu var rýnt í tilurð munasafna, hvort sem þau eru samsett úr gripunum sjálfum eða birtast í textalegum skráningum þeirra. Jafnframt var spurt hvaða myndir slík söfn gefa af efnisveruleika hversdagslífs fyrr á tíð og hvernig slíkum myndum er miðlað.

Greinarnar í bókinni eru fjórtán og eru þær skrifaðar undir merkjum ólíkra fræðigreina s.s. safnafræði, fornleifafræði, bókmenntafræði og menningarsögu. Þeim má skipta gróflega í tvo meginflokka, annars vegar greinar sem fjalla um söfn, safnafræði og efnisveruleika (e. materiality) og hins vegar greinar sem byggja á heimildum Þjóðskjalasafns sem tengjast uppskriftum dánarbúa og uppboðum þeim tengdum. Fjalla þær m.a. um lagaumgjörð og framkvæmd búskipta, sem og inntak skráninganna og einstaka efnisflokka þeirra.