Þroskaþjálfar í menntakerfinu (ÞRS103F)

Á námskeiðinu er fjallað um hlutverk þroskaþjálfa á ólíkum stigum og sviðum menntakerfis. Hugmyndafræðin um inngildandi menntun verður sett í samhengi við hugmyndir, lykilhugtök og faglegar áherslur  þroskaþjálfafræða. Sjónum er beint að leiðtoga- og ráðgjafahlutverki þroskaþjálfa í íslensku menntakerfi, með áherslu á stuðning við virka og fulla þátttöku. Fjallað verður um algilda hönnun í námi (UDL) og inngildandi stuðning. Horft verður til þess hvernig hægt sé að virkja umhverfið til stuðnings og gera stuðninginn sjálfbæran.

Stuðningshugtakið verður jafnframt skoðað í samhengi við farsæld barna og ungmenna og fjallað um leiðir og aðgerðir sem auka hæfni menntastofnana, annarra stofnan og samfélags til að mæta fjölbreytileikanum.

Fjallað verður um þverfaglegra teymisvinnu og fá nemendur tækifæri til að vinna með nemendum í kennaradeild. Markmið þessarar samkennslu er að stuðla að þverfaglegri samvinnu námskeiða innan háskólans í því skyni að undirbúa nemendur betur undir þverfaglega teymisvinnu þegar á vettvang kemur. 

Mannréttindi í heimi margbreytileikans (ÞRS101F)

Í þessu námskeiði verður fjallað um mannréttindi í víðu samhengi, með áherslu á margbreytileika mannlífsins og þróun inngildandi samfélaga. Farið verður yfir lykil mannréttindasamninga sem Ísland hefur gerst aðili að og innbyrðis tengingu þeirra. Áhersla verður lögð á réttindagæsluhlutverk þroskaþjálfa og mannréttindanálgun í starfi á fjölbreyttum vettvangi. Þá verður mannréttindahugtakið skoðað í sögulegu samhengi. Eldri gagnrýnin viðhorf til mannréttinda verða skoðuð (Þúkýdídes og Nietzsche) og athygli dregin að því hvernig ýmis kunnug þrástef endurspeglast í umræðum um tilkall jaðarhópa til réttinda í dag. Í námskeiðinu verður einnig lögð áhersla á að þjálfa nemendur í að beita sjónarhorni mannréttindanálgunar og síðnýlenduhyggju til að greina stöðu jaðar- og minnihlutahópa í íslensku og alþjóðlegu samhengi. Sjónum verður meðal annars beint að stöðu flóttafólks, kvenna, og fatlaðs, eldra og fátæks fólks þegar kemur að aðgengi að mannréttindum. Þá verður gagnrýnu sjónarhorni beitt til að koma auga á hvar samfélagslegar breytingar – til dæmis hvað varðar tækni og netvæðingu, umhverfisþætti og viðhorf til ólíkra hópa – kalla á breytingar og úrbætur á núverandi mannréttindakerfi til að tryggja grundvallarréttindi og koma í veg fyrir bakslag í mannréttindabaráttunni.

Inngildandi rannsóknaraðferðir (ÞRS104F)

Í námskeiðinu er sjónum beint að þróun rannsókna og  rannsóknaraðferða innan gagnrýnna fræða svo sem fötlunar -, hinsegin- og kynjafræði. Athyglin beinist að gagnrýni jaðarsettra hópa á hefðbundnar rannsóknir, en sú gagnrýni á meðal annars rætur sínar að rekja til femínískra fræða. Farið verður yfir með hvaða hætti nýlegar áherslur endurskilgreina valdatengsl milli rannsakanda og þátttakenda. Slíkar rannsóknir byggjast á nánu samstarfi á milli þátttakenda og fræðifólks þar sem byggt er á gagnkvæmri virðingu og þátttöku. Markmið þeirra er að vera umbreytandi og stuðla að valdeflingu þátttakenda í öllu rannsóknarferlinu. Rýnt verður í helstu einkenni, möguleika og takmarkanir slíkra rannsóknarhefða og aðferð, t.d. starfendarannsókna, þátttökurannsókna, samvinnurannsókna, dagbókaskrifa, sögulokaaðferð og spurningalista út frá algildri hönnun, auk þess sem fjölbreyttar samstarfsleiðir verða kynntar. Þá verður sjónum beint að þeim fjölmörgu siðferðilegu áskornunum sem mæta samstarfsaðilum í slíkum rannsóknum. Áhersla verður á að kynna og ræða nýjar rannsóknir og þróunarverkefni á sviðinu.

Jafnréttisnám og jafnréttisfræði í skólastarfi (FAG101M)

Í námskeiðinu verður fjallað um jafnrétti og jafnréttisfræði og hvernig þau nýtast til að skilja og skipuleggja skólastarf. Þá verður kynnt löggjöf um jafnrétti í skólastarfi og fjallað um tengsl jafnréttis í víðu samhengi við áhrifabreytur svo sem kyn, kyngervi, hinseginleika, fötlun, félagslega stöðu og uppruna. Sérstök áhersla er lögð á að nemendur í námskeiðinu geti greint námsumhverfi, aðferðir og námsefni frá margþættu jafnréttissjónarhorni.

Aðalnámskrá grunn- og framhaldsskóla liggur námskeiðinu til grundvallar og því verður gengið út frá því grundvallarsjónarmiði að menntun um jafnrétti feli í sér gagnrýna skoðun á viðteknum hugmyndum í samfélaginu og að kennarar geti kennt börnum og ungmennum að greina þær aðstæður sem leiða til mismununar sumra og forréttinda annarra.

Áherslan í námskeiðinu miðar að því að nemendur stefni að kennslu á mið- og unglingastigi grunnskóla eða framhaldsskóla.

Kennsla og hönnun námsrýmis til að mæta þörfum skynsegin nemenda (MAL004F)

Í námskeiðinu verður fjallað um einhverfu, taugafjölbreytileika og skynsegin (e. neurodivergent) börn í skólakerfinu. Fjallað verður um margvísleg sjónarhorn og leiðir til að skilja einhverfu og taugafjölbreytileika/skynsegin. Fjallað verður um leiðir til að mæta skynsegin einstaklingum og styðja þá til þátttöku í því sem fram fer innan leik-, grunn – og framhaldsskóla, bæði hvað varðar aðferðir og hönnun námsrýmis. Í þeim efnum er sérstaklega horft til inngildandi menntunar, algildrar hönnunar, persónumiðaðrar nálgunar og félagslegs sjónarhorns í námi og kennslu. Markmið námskeiðs er að efla hæfni þátttakenda til að mæta þörfum og skynsegin nemenda innan inngildandi menntakerfis. 

Kennslufyrirkomulag:
Fyrirlestrar, umræður og hópavinna. Skyldumæting er í námskeiðið sem er kennt í stað – og fjarnámi. Nemendur sem eru í fjarnámi taka þátt í rauntíma á netinu. Námskeiðið er bæði fræðilegt og hagnýtt og með tilliti til hagnýtingar er mikilvægt að nemendur mæti eða taki þátt í rauntíma til að hámarka námsupplifun. Yfir önnina er einnig unnið jafnt og þétt í Canvas.

Vettvangsnám: Tengsl fags og fræða (ÞRS205F)

Í vettvangsnámi fá nemendur tækifæri til þess að dýpka starfstengda þekkingu á sínu kjörsviði og tengja við fræðilegan og faglegan grunn sem og eigin starfskenningu. Áhersla er lögð á virka þátttöku í öllum þeim þáttum er felast í starfi þroskaþjálfa, þar sem sjónum er beint að réttindagæslu-, ráðgjafar- og leiðtogahlutverki þroskaþjálfa, teymisvinnu, þverfaglegu samstarfi og samráði við notendur þjónustu.

Leiðbeinendur í vettvangsnámi eru þroskaþjálfar sem starfa á kjörsviði nemanda. Leiðbeinendur hafa umsjón með námi og verkefnum nemanda á vettvangi í samstarfi við umsjónarkennara vettvangsnámsins. Nemendur vinna starfstengd verkefni í samræmi við kröfur vettvangsnámsins sem lúta að ábyrgð og skyldum þroskaþjálfa, faglegum og fræðilegum forsendum sem og beinni þátttöku í starfi á völdu sviði. Jafnframt því fá nemendur aðstöðu til að vinna að starfstengdum verkefnum í námskeiðum á sínu kjörsviði sem þeir sækja samhliða vettvangsnámi.  

Árangursríkur stuðningur og hagnýting matstækja (ÞRS206F)

Í þessu námskeiði er fjallað um árangursríkan stuðning við félags- og tilfinningafærni nemenda á ýmsum aldri, bæði í hópum og á einstaklingsgrundvelli, með hliðsjón af hlutverki þroskaþjálfa. Fjallað er um aðferðir í stuðningi við félags- og tilfinningafærni og stöðu rannsókna á þessu sviði. Einnig er fjallað um undirstöðuatriði matstækja, styrkleika og takmarkanir og hagnýtingu þeirra í störfum þroskaþjálfa á vettvangi.

Nemendur sækja námskeiðið samhliða námskeiðinu ÞRS205F Vettvangsnám: tengsl fags og fræða. 

Innbyrðing kúgunar (ÞRS003M)

Kúgun minnihlutahópa er málefni sem félagsvísindi hafa skoðað töluvert síðustu áratugina en styttra er síðan farið var að rannsaka sálfræðileg áhrif kúgunar sem birtist oft í innbyrðingu kúgunarinnar. Í þessu námskeiði verða nemendum kynntar gagnrýnar kenningar sprottnar upp úr síð-nýlendu sálfræði. Farið verður bæði í það hvernig kúgun er innbyrt en einnig verður varpað ljósi á innbyrðingu kúgunar ákveðinna hópa, t.d. fatlaðs fólks, innflytjenda og hinsegin fólks. Þekking samfélagsins á sálrænum áhrifum innbyrðingar þessara hópa er mikilvæg og þegar fagfólk starfar á vettvangi er þýðingarmikið bregðast rétt við birtingarmyndum innbyrðingar og reyna að draga úr neikvæðum áhrifum hennar eins og hægt er. 

Algild hönnun (ÞRS002M)

Námskeiðið er bæði fræðilegt og hagnýtt. Hugmyndafræði algildrar hönnunar verður rædd út frá sjónarhornum jafnréttis, fötlunarfræða og hönnunar. Skoðuð verða tengsl við aðstæðubundið sjálfræði, inngildandi menntun og heilsu. Sjónum verður beint að ólíkum leiðum til að ná markmiðum algildrar hönnunar og það skoðað í samhengi við hugtökin viðeigandi aðlögun og viðeigandi stuðningur.

Nemendur kynnast útfærslum og lausnum í anda algildrar hönnunar á ólíkum sviðum og fá tækifæri til að hanna umhverfi og móta algildar leiðir til þátttöku á völdu sviði.

Námskeiðið er skipulagt út frá hugmyndum algildrar hönnunar í námi. Lagt er upp með að nemendur öðlist þannig hagnýta þekkingu og færni í því að skipuleggja námsumhverfi, kennslu, fræðslu og upplýsingamiðlun á algildan hátt ásamt reynslu af því að læra í slíku námsumhverfi. 

Trans börn og samfélag (UME204M)

Markmið:

Markmið námskeiðsins er að nemar kynnist hugmyndum, kenningum og rannsóknum í fræðum sem koma inn á veruleika og upplifanir trans fólks (trans fræði). Einnig verða meginhugmyndir gagnrýnna bernskufræða kynntar. Áhersla verður lögð á að þátttakendur verði meðvitaðir um veruleika trans ungmenna og trans barna og samfélagslega orðræðu um málaflokkinn.

Viðfangsefni:

Unnið verður meðal annars með hugtökin kyngervi, kynjatvíhyggja, kynsegin, kynvitund, samtvinnun, trans* hugtakið, síshyggja, umhyggja, barnavernd og réttindi barna. Fjallað verður um megininntak transfræða/hinseginfræða og hvernig hægt er að nýta sér þá nálgun til varpa ljósi á uppeldi, menntun, samfélag, tómstunda- og félagsstarf og íþróttir. Nálgunin verður í anda gagnrýnna trans- og bernskufræða og félagslegrar mótunarhyggju. Enn fremur verður fjallað um skólakerfi og aðrar stofnanir, hérlendis og erlendis, og hvernig margs konar mismunun skapast og viðhelst og getur ýtt undir stofnanabundna transfóbíu og síshyggju. Lesnar verða nýjar íslenskar og erlendar rannsóknir í tengslum við efnið. Þá verður lögð áhersla á að þjálfa verðandi uppeldis- og menntunarfræðinga, þroskaþjálfa, foreldrafræðara, kennara, tómstunda- og félagsmálafræðinga, stjórnendur og annað fagfólk til að skapa hinsegin/trans vænt andrúmsloft í viðeigandi hópum sem unnið er með.

Starfstengd leiðsögn og handleiðsla (ÞRS004M)

Námskeiðið skiptist í þrjá meginefnisþætti. Í fyrsta lagi umfjöllun um starfstengda leiðsögn í vettvangsnámi og við nýliða í starfi. Í öðru lagi umfjöllun um lykilþætti sem nýtast nemendum og fagfólki við að njóta leiðsagnar og handleiðslu við eigin fagþróun. Í þriðja lagi er fjallað um eðli og framkvæmd handleiðslu og þau líkön sem þar er gagnlegt að þekkja.   

Meginmarkmið námskeiðsins er að efla skilning nemenda á gildi þess að nýta og njóta lærdómssamfélags og stuðnings við eigin fagþróun undir leiðsögn á námsárum og sérhæfðri faghandleiðslu á öllum stigum starfsferils. Einnig öðlist nemendur dýpri skilning á tengslum streitu, starfsþreytu og starfsþrots og verndandi hlutverki starfstengdrar leiðsagnar og handleiðslu þar að lútandi. Á námskeiðinu fá nemendur í hendur verkfæri til aukinnar sjálfsþekkingar, verndar og viðbragðsfærni í starfi.  

Sjálfræði, velferð og vanræksla (ÞRS601M)

Eitt algengasta og vandasamasta siðferðilega viðfangsefnið í faglegu starfi með jaðarsettu fólki sem hefur þörf fyrir stuðning og þjónustu er að finna rétt jafnvægi milli sjálfræðis þess og velferðar. Of einhliða áhersla á velferð getur leitt af sér óréttmæta forræðishyggju og hamlað sjálfstæði og þroska einstaklingsins. Of rík eða ótímabær áhersla á sjálfræði einstaklingsins getur á hinn bóginn leitt til vanrækslu og orðið til þess að ýmsum grunnþörfum einstaklingsins sé ekki sinnt sem skyldi. Í námskeiðinu verður togstreitan milli skyldu þroskaþjálfans til að virða sjálfræði annars vegar og skyldunnar til að gæta að velferð þjónustunotenda tekin til sérstakrar skoðunar.  Meðal annars verður fjallað um þau megin sjónarmið, siðferðileg og lagaleg, sem liggja þessum skyldum til grundvallar, skoðað hvernig beita má ýmsum faglegum aðferðum til að brúa bilið á milli þeirra, og kannað hvernig fagfólk á vettvangi leitast við að taka mið af þeim og sætta þær í daglegum störfum sínum. Kennsla og verkefni í námskeiðinu mun að verulegu leyti byggjast á greiningu og umfjöllun um sögur og dæmi af faglegum vettvangi þar sem spurningar vakna um vægi og togstreitu sjálfræðis og velferðar í starfi fagfólks.

Nemendur með sérþarfir í framhaldsskólum (MAL202F)

Námskeiðið er valnámskeið og ætlað þeim sem eru í sérkennslu- eða framhaldsskólakennaranámi. Markmið námskeiðsins er að nemendur öðlist innsýn inn skipulag og framkvæmd stuðnings fyrir framhaldsskólanema sem eiga rétt á kennslu og sérstökum stuðning í námi í samræmi við metnar sérþarfir. Fjallað verður um kenningar og rannsóknir á sviði námsstuðnings og sérkennslu í framhaldsskólum með það fyrir augum að þátttakendur geti nýtt sér niðurstöður á skipulegan hátt. Áhersla er lögð á þverfaglega nálgun og samstarf. Nemendur kynnast þeirri stoðþjónustu sem er í boði innan framhaldsskóla til að styðja við nemendur með sérþarfir eða fötlun.

Bjargráð og stuðningur (ÞRS006M)

Í þessu námskeiði er fjallað um undirstöðuatriði áfallamiðaðrar nálgunar, með sérstakri áherslu á fatlað fólk og aðra jaðarsetta notendahópa. Nemendur læra að þekkja algengi áfalla og áhrif áfalla og ólíkra tegunda valdaójafnvægis á líf, hegðun og bjargráð einstaklinga. Jafnframt hvernig hægt er að byggja upp valdeflandi og persónumiðaðan stuðning sem miðar að því að draga úr neikvæðum afleiðingum áfalla og koma í veg fyrir endur-upplifanir á áföllum. Sérstök áhersla er lögð á aðferðir sem styðja við tilfinningastjórn, samskipti og seiglu í lífi og starfi.