Doktorsvörn í líf- og læknavísindum - Vigdís Stefánsdóttir

Mánudaginn 9. september ver Vigdís Stefánsdóttir doktorsritgerð sína í líf- og læknavísindum við Læknadeild Háskóla Íslands. Ritgerðin ber heitið: Notkun rafrænna gagnagrunna í krabbameinserfðaráðgjöf. Electronic Genealogy and Cancer Databases in Cancer Genetic Counselling.

Andmælendur eru dr. Alison Metcalfe, prófessor við Sheffield Hallam University í Englandi, og dr. Ástríður Pálsdóttir, rannsóknarprófessor emerita.

Umsjónarkennari og leiðbeinandi voru dr. Jón Jóhannes Jónsson, prófessor við Læknadeild, og dr. Heather Skirton, prófessor emerita. Auk þeirra sátu í doktorsnefnd dr. Hrafn Tulinius prófessor, dr. Laufey Tryggvadóttir, klínískur prófessor, og dr. Óskar Þór Jóhannsson, sérfræðingur.

Engilbert Sigurðsson, prófessor og forseti Læknadeildar, stjórnar athöfninni sem fer fram í Hátíðasal Háskóla Íslands  kl. 10:00 - 14:00.

Ágrip af rannsókn

Meginmarkmið rannsóknarinnar var að kanna notkun rafrænna ættfræði- og krabbameinsgrunna í erfðaráðgjöf og hvernig slíkir grunnar nýtast til að búa til rafræn ættartré fyrir áhættumat í krabbameinserfðaráðgjöf. Íslenska landnemabreytingin í BRCA2 geni var notuð sem dæmi.

Notaðar voru þrjár mismunandi aðferðir. Gerð var kerfisbundin leit að greinum sem lýstu notkun rafrænna ættfræði- og krabbameinsgrunna í klínískri þjónustu og virtist slík notkun lítil eða mjög takmörkuð.

Gerð var eigindleg rannsókn þar sem könnuð var upplifun og reynsla ráðþega í krabbameinserfðaráðgjöf þar sem notuð eru rafræn ættartré. Gögnum var safnað gegnum vef-rýnihópa og öll umræða fór fram á netinu. Þátttakendur voru jákvæðir gagnvart gerð og notkun rafrænna ættfræðigrunna. Fjölskyldusamskipti voru ýmist óbreytt eða höfðu batnað í kjölfar niðurstöðu erfðarannsókna.

Reynsla af notkun rafrænna ættartrjáa var metin ásamt því að reikna út bestu mögulegu stærð fyrir áhættumat. Notkun rafrænna ættartrjáa í krabbameinserfðaráðgjöf gefur möguleika á að gera nákvæmt og yfirgripsmikið áhættumat og minnkar kostnað frá því að nota hefðbundin handteiknuð ættartré. ROC línurit (Reciver Operation Curves) og C-gildi sem byggt var á samaburði paraðra gilda var notað til að meta áhrif stækkandi ættartrjáa á líkur þess að bera breytingu BRCA2 geni. Bestu niðurstöður fengust með ættartrjám sem innihéldu 3° ættingja. Ritgerðin endurspeglar klíníska reynslu við notkun rafrænna ættartrjáa en þessi aðferð er vel þróuð á Íslandi og hefur verið notuð í rúmlega 13 ár. Víða um heim eru til rafræn ættfræðigögn og krabbameinsskrár sem nota mætti til að gera slík ættartré en það gæti sparað vinnu og peninga í erfðaráðgjöf.

Abstract

The overall aim of this PhD thesis was to cohesively assess the availability and use of electronic genealogy databases and information from cancer registries to construct electronically generated pedigrees for risk assessment in genetic counselling. Hereditary breast and ovarian cancer (HBOC), due to the Icelandic founder BRCA2 PV was used as an example.

Published data on the use of such databases was limited. A qualitative study found the majority of participants were positive towards the use of electronic pedigrees and that family communication following genetic counselling was unchanged or better.

Receiver Operation Curves (ROC) and C-statistics based on pair-wise comparison was used to evaluate the effect of pedigree size on the prediction of the presence of the Icelandic founder BRCA2 PV. Optimal results were attained using pedigrees with 3° relatives. Adding 4° relatives did not improve the outcome. Conventional methods of collecting and constructing large enough pedigrees are time consuming and difficult compared to our approach which is well established in Iceland and has been used for over 13 years in cancer genetic counselling. It is efficient and without complications such as breach of data and mistrust on behalf of the counsellees. We suggest that available genealogy and cancer registry data should be used to generate electronic pedigrees to save workforce and money in genetic counselling.

Um doktorsefnið

Vigdís Stefánsdóttir er fædd árið 1956. Hún lauk námi í hagnýtri fjölmiðlun árið 2001 frá Háskóla Íslands. Í kjölfarið sótti hún um meistaranám í erfðaráðgjöf við Cardiff University. Til undirbúnings var sett saman sérsniðin námsleið í heilbrigðisvísindum. Vigdís lauk meistaranámi frá Cardiff University 2006 og hóf starf við Landspítala í júní það ár við að byggja upp erfðaráðgjöf innan Erfða- og sameindalæknisfræðideildar. Samhliða þeirri vinnu hóf Vigdís doktorsnám við Háskóla Íslands og hefur jafnframt unnið ýmis rannsóknar-  og fræðsluverkefni í samstarfi við alþjóðlega rannsóknarhópa. Foreldrar Vigdísar voru þau Stefán Agnar Magnússon og Árný Fjóla Stefánsdóttir. Vigdís á 4 börn og 7 barnabörn.