Skortur á leiðsögn fyrir nýja grunnskólakennara

Skortur virðist á leiðsögn innan grunnskóla fyrir nýliða í grunnskólakennslu samkvæmt rannsóknum sem fræðafólk á Menntavísindasviði og grunnskólakennarar hafa gert meðal karla og kvenna sem eru ný í starfi. Niðurstöður gefa einnig til kynna að frekar er búist við því fyrir fram að karlar en konur séu góðir í því að „halda aga“ í kennslu. Niðurstöður rannsóknanna verða ræddar á málþingi í Hátíðasal Háskóla Íslands miðvikudaginn 28. maí kl.13.30-15.30. Málþingið er opið öllum og er jafnframt í streymi og táknmálstúlkað.

Um er að ræða tvær rannsóknir sem voru gerðar á árunum 2017–2023. Markmið þeirra var að kanna hvernig nýbrautskráðum kennurum vegnaði í starfi og hvort og hvers konar áhrif kyn hefði á upplifun þeirra af starfinu. Rannsóknirnar byggðust báðar á raðviðtölum yfir tveggja ára tímabil við þátttakendur en rætt var við sjö karla á árunum 2017–2020 og 11 konur á árunum 2021–2023.

Upphaf rannsóknanna má rekja til þess að Andri Rafn Ottesen, nú kennari við Garðaskóla, vann meistaraprófsverkefni í kennaranámi undir leiðsögn Ingólfs Ásgeirs Jóhannessonar, sem nú er prófessor emeritus við Menntavísindasvið. Síðar komu Valgerður S. Bjarnadóttir, lektor við Menntavísindasvið, Aðalheiður Anna Erlingsdóttir, þá kennaranemi en nú kennara við Grunnskólann í Þorlákshöfn, og Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir, kennari við Urriðaholtsskóla, með í rannsóknarverkefnin. 

Rannsóknirnar náðu til ólíkra kennarahópa því karlarnir kenndu flestir í 8.–10. bekk og flestar konurnar á yngsta stigi og miðstigi grunnskóla. Þá voru flestir viðmælendur í kvennarannsókninni komnir með eins til þriggja ára starfsreynslu eftir að kennaraprófi lauk og setti það svip á niðurstöðurnar en karlarnir voru nýliðar þótt sumir þeirra hefðu kennt annars staðar með náminu.

Rannsóknirnar leiddu margt forvitnilegt í ljós, m.a. að formleg leiðsögn nýliðanna var í meirihluta tilvika takmörkuð en í þriðjungi tilvika virtist hafa verið um fyrirmyndarfyrirkomulag að ræða með reglubundnum fundum. Enn fremur virtist reynsla af þjálfun hópíþrótta reynast kennurunum vel við aga- og bekkjarstjórnun. Jafnframt kom fram að fremur var búist við því af karlkennurum að þeir væru góðir í að „halda aga“ en engin teikn voru um slíkar hugmyndir um agastjórnun hefðu haft áhrif á kvenkyns nýliðana. 

Þá reyndist oft viss aðgreining milli kynja á þeim vinnustöðum sem þátttakendur í rannsóknunum unnu hjá sem m.a. helgaðist af ójafnvægi í fjölda karl- og kvenkennara og þá var nokkuð um sérstaka karlaklúbba í þeim skólum þar sem karlarnir störfuðu sem nýttust þeim sem félagslegur stuðningur. Álag og ábyrgð í starfi hjá hinum ungu kvenkyns kennurum reyndist enn fremur gríðarlega mikil og þær fundu enn fremur fyrir togstreitu og stundum úrræðaleysi þegar kom að því að sinna nemendum eins og þær vildu.

Sem fyrr segir verður nánar rætt um niðurstöðurnar á málþingi í Hátíðasal Háskóla Íslands þann 28. maí. Yfirskrift þess er „Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu?“ og þar koma saman auk rannsakendanna fulltrúar af Menntavísindasviði, prófessor af Félagsvísindasviði, grunnskólakennarar og fulltrúar Kennarasambands Íslands. Rannsóknarstofa í þróun skólastarfs við Menntavísindasvið Háskóla Íslands og Kennarasambandið standa saman að málþinginu.