Styrkur til rannsókna á virðiskeðjum matvæla
Háskóli Íslands hefur hlotið 140 milljóna króna styrk úr rannsóknaáætlun Evrópusambandsins sem kennd er við Horizon 2020. Um er að ræða styrk til rannsókna á virðiskeðjum matvæla, sem nær allt frá vinnslu grunnhráefna til lokaafurða á neytendamarkaði. Heildarstyrkur til verkefnisins er um 770 milljónir króna en um alþjóðlegt samstarfsverkefni 19 stofnana frá 14 Evrópulöndum er að ræða ásamt því sem tveir háskólar frá Asíu veita verkefninu liðveislu.
Háskóli Íslands fer með yfirumsjón verkefnisins en vísindamenn, sérfræðingar, kennarar og doktorsnemar innan skólans munu sinna fjölbreyttum rannsóknum sem því tengjast. Sigurður G. Bogason mun leiða verkefnið, sem kallast VALUMICS, og hófst það formlega í júní sl. og mun ljúka í maí 2021.
Markmið VALUMICS-verkefnisins er að þróa aðferðir til að einfalda ákvarðanatöku við framleiðslu á matvælum. Þannig er miðað að því að allir sem taka ákvarðanir geti metið fyrir fram áhrif og afleiðingar ákvarðana sinna og að sjálfbærni verði aukin, gagnsæi og aðlögunarhæfni í virðiskeðjum sem lúta að framleiðslu á matvælum.
Í verkefninu verður sjónum beint að virðiskeðjum í framleiðslu matvæla, allt frá vinnslu grunnhráefna til lokaafurða á neytendamarkaði, og sérhvert stig sem matvælin ganga í gegnum á þeirri leið verður skoðað ofan í kjölinn.
Það eru ófáir hlekkir sem mynda keðjuna frá bónda til neytenda, eða allt frá kornræktun til brauðs í matvöruverslun eða bakaríi, og eru ýmsir þættir sem hafa áhrif á ákvarðanir í þessu flókna ferli. Það eru líka margvísleg utanaðkomandi öfl sem geta haft áhrif á virðiskeðjur matvæla, ekki síst pólitísk þar sem ákvarðanir geta í ákveðnum tilvikum verið teknar án fullnægjandi yfirsýnar.
Hingað til hafa rannsóknir á virðiskeðjum matvæla að mestu einskorðast við efnahagslega þætti. Í VALUMICS-verkefninu verður ný aðferðafræði þróuð, sem felur í sér að nálgast virðiskeðjur matvæla með heildaryfirsýn þar sem gerð verður grein fyrir samspili þeirra fjölmörgu þátta sem snert geta ákvarðanir innan virðiskeðjanna, svo sem á sviði efnahags-, félags- og umhverfismála.
Með niðurstöðum VALUMICS munu fást verkfæri fyrir alla þá sem þurfa að taka ákvarðanir sem geta haft áhrif á virðiskeðjur matvæla. Í þeim hópi eru m.a. matvælafyrirtæki, matvælaframleiðendur, þjónustu- og flutningsaðilar í matvælaiðnaði, neytendur og stjórnvöld. Þessi verkfæri munu hjálpa þessum aðilum að skilja og meta hugsanlegar afleiðingar vegna breytinga á rekstrar- og stefnumörkun í víðara samhengi en áður. Þar með verður t.d. mögulegt að taka tillit til fleiri þátta en áður, þegar meta skal ívilnun stjórnvalda í landbúnaði, fiskeldi eða sjávarútvegi. Þannig má skoða flókið samspil í virðiskeðjum matvæla í hnattrænu samhengi og þar með unnt að stuðla að sjálfbærni, gagnsæi og aukinni aðlögunarhæfni í evrópskri matvælaframleiðslu.
