Líffræðileg mannfræði

Félagsvísindasvið

Líffræðileg mannfræði

Aukagrein – 60 einingar

Líffræðileg mannfræði hefur það markmið að skilja hvers konar lífvera maðurinn er. Í þessu skyni stunda líffræðilegir mannfræðingar rannsóknir á eftirfarandi sviðum: erfðafræði, prímatafræði, fornleifafræði og steingervingafræði, lífeðlisfræði, anatómíu, atferlisfræði og fleiri greinum. Rík áhersla er lögð á að skilja sérkenni mannsins sem afurð þróunar.

Um hvað snýst námið?

Líffræðileg mannfræði er fræðigrein sem hefur það markmið að skilja hvers konar lífvera maðurinn er.

Líffræðilegir mannfræðingar stunda rannsóknir á eftirfarandi sviðum:

erfðafræði (sérstaklega stofnerfðafræði og þróunarerfðafræði)
prímatafræði
fornleifafræði og steingervingafræði (með áherslu á þróunarsögu prímata og sérstaklega tegunda úr fjölskyldunni hominidae)
lífeðlisfræði
anatómíu
atferlisfræði og fleiri greinum

Það sem tengir saman þessar ólíku fræðigreinar í nálgun líffræðilegra mannfræðinga er ekki bara fókus á manntegundir, heldur líka rík áhersla á að skilja sérkenni mannsins sem afurð þróunar.

Áhersla er á

Erfðafræði
Mannfræði
Mannerfðafræði
Líffærafræði

Líffræðileg mannfræði er 60 eininga aukagrein sem hægt er að taka með 120 eininga aðalgrein. Ljúka þarf 180 einingum til að útskrifast með BA/BS próf.

Inntökuskilyrði

Inntökuskilyrði námsleiðar

Íslenskt stúdentspróf eða sambærilegt próf frá erlendum skóla.

Inntökuskilyrði deildar

Til að hefja nám í félagsfræði skal nemandi hafa lokið stúdentsprófi eða sambærilegu prófi frá erlendum skóla. Önnur lokapróf af þriðja hæfniþrepi skulu teljast sambærileg stúdentsprófi hafi umsækjandi lokið a.m.k. 170 einingum, þar af a.m.k. 25 einingum í íslensku og 25 einingum í ensku (þar af 10 einingum á þriðja hæfniþrepi í hvorri grein) og 10 einingum í stærðfræði (a.m.k. á öðru hæfniþrepi). Lokapróf frá háskólabrú Keilis, háskólagrunni Háskólans í Reykjavík eða háskólagátt Háskólans á Bifröst (enda hafi viðkomandi lokið námskeiðunum ensku III, íslensku IV og stærðfræði V) teljast sambærileg stúdentsprófi og nægja til inntöku í BA-nám í félagsfræði.

Æskilegt er að umsækjendur hafi lokið a.m.k. 10 einingum í stærðfræði og 15 einingum í ensku.

Til að hefja nám í mannfræði eða þjóðfræði skal nemandi hafa lokið stúdentsprófi eða sambærilegu prófi frá erlendum skóla. Til inntöku í BA-nám í mannfræði eða þjóðfræði eru jafnframt viðurkennd önnur lokapróf af þriðja hæfniþrepi, hafi umsækjandi lokið 20 einingum í íslensku og 20 einingum í ensku (þar af 10 einingum á þriðja hæfniþrepi í hvorri grein), 5 einingum í stærðfræði (a.m.k. á öðru hæfniþrepi) og 5 einingum í raungreinum eða samfélagsgreinum. Lokapróf frá háskólabrú Keilis, háskólagrunni Háskólans í Reykjavík eða háskólagátt Háskólans á Bifröst (enda hafi viðkomandi lokið námskeiðunum ensku III, íslensku IV og stærðfræði V) teljast sambærileg stúdentsprófi og nægja til inntöku í BA-nám í mannfræði eða þjóðfræði.

Æskilegur undirbúningur fer eftir markmiðum þeirrar námsleiðar sem valin er. Nánari upplýsingar þar um eru í kennsluskrá og kynningarefni til nýrra nemenda.

Skipulag náms

Óháð námsári

Haust
Erfðafræði
Inngangur að líffræðilegri mannfræði
Lífmælingar I í stað Tölfræði fyrir land-og jarðfræðinema B
MannerfðafræðiVE
Verkefni í mannfræðiV
Vor
Þróunarfræði
Líffræðileg mannfræðiE
Forsaga
Tölfræði og gagnavinnslaB
Verkefni í mannfræðiV

Erfðafræði (LÍF109G)

Fyrirlestrar: Lögmál Mendels. Erfðamynstur. Kynlitningar, mannerfðafræði, umfrymiserfðir. Litningar, bygging litninga. Frumuskipting (mítósa og meiósa), lífsferlarTengsl, endurröðun og kortlagning gena í heilkjörnungum. Bakteríuerfðafræði. Kortlagning gena í heilkjörnungum, fernugreining. Arfgerð og svipgerð. Litningabreytingar. Erfðaefnið DNA. Eftirmyndun. Umritun. Próteinmyndun. Stjórn genastarfs. Erfðatækni. Erfðamengjafræði. Stökklar. Stökkbreytingar. Viðgerðir og endurröðun. Greiningartækni erfðavísinda. Tilraunalífverur.

Verklegar æfingar: I. Ávaxtaflugan Drosophila melanogaster. II. Mítósa í laukfrumum. III. Plasmíð og skerðiensím. IV.DNA mögnun. V. Grósekkir Sordaria fimicola.

Próf: Verklegt og dæmatímar 25%, skriflegt 75%. Lágmarkseinkunnar er krafist í báðum prófhlutum.

Nánar um námskeiðið

Inngangur að líffræðilegri mannfræði (MAN330G)

Markmið námskeiðsins er að kynna nemendum undirstöðuatriði líffræðilegrar mannfræði og forsögu tegundarinnar Homo sapiens. Fjallað er um grunnþætti erfðafræðinnar, með áherslu á mannerfðafræði og stofnerfðafræði. Fjallað er um þróunarsögu prímata og þá eiginleika sem aðgreina prímata frá öðrum spendýrum, og þá eiginleika sem aðgreina manninn frá öðrum prímötum. Farið er ítarlega í þróunarsögu manntegunda (hominid evolution) með hliðsjón af steingervðum beinum, steinverkfærum og öðrum fornleifum sem fundist hafa í Afríku og víðar. Að lokum er fjallað um erfðafræðilegan breytileika og lífeðlisfræðilega aðlögunarhæfni tegundarinnar Homo sapiens.

Nánar um námskeiðið

Lífmælingar I í stað Tölfræði fyrir land-og jarðfræðinema (09.51.11SÁL102G)

Markmið námskeiðsins er að gera nemendur læsa á tölur í líffræði og þarnmeð færa um að meðhöndla og túlka tölulegar niðurstöður úr tilraunum ognathugunum í líffræði. nFyrirlestrar: Sögulegur og heimspekilegur inngangur. Líkindafræði. Gögnnog mælingar. Lýsitölur dreifinga. Nokkrar líkindadreifingar. Matsfræði.nÖryggismörk. Prófun kenninga. Aðhvarf. Fervikagreining. Tíðnigögn. nSkóþvengsaðferðir. nÆfingar: Þjálfun í lausn, framsetningu og túlkun niðurstaðna úr tilraunumnog athugunum úr ýmsum greinum líffræði. Áhersla lögð á að skilja forsendurnog líffræðilega túlkun og ályktanir. nDæmatímar, dæmaskil. Tölvutímar og úrlausnir verkefna á tölvum. Nemendurneiga að geta leyst verkefni bæði í höndunum á blaði og með tölvu. nFyrir verklegt er gefin hluteinkunn sem gildir 35%. Fyrir lokapróf erngefin prófseinkunn sem gildir 65%. Til þess að standast námskeiðið verðurnnemandi að hljóta lágmarkseinkunn bæði í hluteinkunn og prófseinkunn. nn

Nánar um námskeiðið

Mannerfðafræði (LÍF513M)

Fyrirlestrar: Erfðaháttur og ættartré. Skipulag erfðaefnis mannsins. Litningar, litningabreytingar, litningagallar. Staðsetning gena. Sambandsgreining /Tölfræðileg nálgun. Erfðagreining. Flóknir erfðagallar, erfðir og umhverfi. Erfðir og krabbamein. Genalækningar. Þróun mannsins og skyldra tegunda. Siðferðileg efni tengd mannerfðafræði, upplýst samþykki og persónuupplýsingar. Gert er ráð fyrir að nemendur hafi almenna undirstöðu í erfðafræði.

Verklegt: Túlkun gagna úr erfðagreiningingum, unnið með tjáningargögn, greining gagna úr litningalitunum, unnið með gögn úr kortlagningu á erfðaþáttum.

Nánar um námskeiðið

Verkefni í mannfræði (MAN326G)

Nemandi leitar að fyrra bragði til kennara og óskar eftir leiðsögn í viðkomandi verkefni. Viðfangsefni og lesefni verða ákveðin í sameiningu af kennurum og nemendum hverju sinni með tilliti til þeirra áhugasviða sem fram koma hjá einstökum nemendum. Einnig geta nemendur tengt verkefni einstökum námskeiðum.

Það eru eingöngu kennarar í námsbraut í mannfræði sem sinna leiðbeiningu.

Vinsamlega athugið að einungis er heimilt að taka eitt verkefni á námsferli sínum.

Nánar um námskeiðið

Þróunarfræði (LÍF403G)

Þróunarfræði: Darwin og þróun þróunarkenningarinnar. Tré lífsins. Náttúrulegt val og aðlögun. Vélvirki þróunarinnar: Erfðabreytileiki sem hráefni þróunar og tilurð hans. Erfðafræði náttúrlegs val. Þróun svipfarseiginleika. Hending í þróun og aðgreining stofna.Tegundir og tegundamyndun. Afleiðingar þróunar: Kynæxlun, Þróun lífsöguþátta. Barátta og samvinna. Samþróun meðal tegunda. Þróun gena og erfðamengja. Þróun og þroskun. Stórþróun og saga lífsins: Flokkun og þróunarsaga. Þróun og jarðsaga. Landafræði þróunar. Þróun fjölbreytileika lífvera. Þróun fyrir ofan stig tegunda. Þróun manns og samfélag manns.

Nánar um námskeiðið

Líffræðileg mannfræði (MAN004G)

Athugið námskeiðið er aðeins kennt sem lesnámskeið

Hér er fjallað ítarlega um afmörkuð viðfangsefni líffræðilegrar mannfræði sem kynnt voru í námskeiðinu Inngangi að Mannfræði II. Áhersla er lög á umfjöllun um landfræðilegt, vistfræðilegt og félagslegt samhengi í þróunarsögu manntegunda. Fjallað er um ólíkar tilgátur um uppruna Homo sapiens með hliðsjón af beinum og öðrum fornleifum. Kynntar eru erfðarannsóknir sem varpa ljósi á uppruna Homo sapiens, útbreiðslusögu tegundarinnar og skyldleika hennar við aðrar núlifandi og útdauðar tegundir. Þar á meðal er fjallað um einangrun og greiningu erfðaefnis úr fornum líkamsleifum (ancient DNA). Rætt er um hvernig samanburðarrannsóknir á sviði málvísinda geta aukið þekkingu á útbreiðslusögu mannkynsins. Að lokum er fjallað um kenningar um uppruna menningar og félagslegs atferlis og að hve miklu leyti atferli mannkyns í nútíð er mótað af þróunarsögu manntegunda á fornsteinöld.

Nánar um námskeiðið

Forsaga (FOR204G)

Forsaga fjallar um menningarsögu mannkyns eins og hún birtist í efnismenningunni, frá upphafi verkmenningar fyrir rúmlega 2,5 milljónum ára til loka járnaldar (≈ 0-800 AD), þ.e. einkum þau tímabil sem aðeins takmarkaðar eða engar ritheimildir eru til um. Í námskeiðinu verður farið yfir grundvallaratriði forsögu, svo sem tímatalsfræði og skilgreiningar forsögulegra menningarsamfélaga. Auk þess verður fjallað um ýmsar birtingarmyndir forsögulegra menningarsamfélaga, svo sem búsetumynstur, grafsiði, verkmenningu og verktækni, verslun og viðurværi. Áhersla verður lögð á þróun mannsins í hnattrænu samhengi og síðari forsögu Evrópu (≈ 10.000 BC-800 AD).

Í lok námskeiðsins er þess vænst að nemendur geti fótað sig í orðfæri forsögulegrar fornleifafræði og kunni skil á helstu vörðum forsögulegrar tímatalsfræði og evrópskrar forsögu.

Nánar um námskeiðið

Tölfræði og gagnavinnsla (STÆ209G)

Í byrjun námskeiðsins eru grunnhugtök tölfræðinnar kynnt til sögunnar, svo sem þýði, úrtak og breyta. Nemendur kynnast hinum ýmsu lýsistærðum og myndrænni framsetningu gagna. Því næst verður farið í grundvallaratriði líkindafræðinnar og helstu líkindadreifingar kynntar.

Síðasti hluti námskeiðsins snýr að ályktunartölfræði þar sem skoðuð verða tilgátupróf og öryggisbil fyrir meðaltöl, dreifni og hlutföll og farið verður í fervikagreiningu og aðhvarfsgreiningu. Nemendur læra beitingu allra ofangreindra aðferða í tölfræðihugbúnaðinum R.

Nánar um námskeiðið

Verkefni í mannfræði (MAN429G)

Það eru eingöngu kennarar í námsbraut í mannfræði sem sinna leiðbeiningu í þessum verkefni.

Vinsamlega athugið að einungis er heimilt að taka eitt verkefni á námsferli sínum.

Nánar um námskeiðið

Öll fög eru skyldufög nemaVValfagBBundið val er háð skilyrðum ENámskeiðið er ekki kennt á misserinuNámsleiðin í Kennsluskrá

Mögulegt framhaldsnám með þessa menntun

Bóka viðtal í náms-og starfsráðgjöf

Hvað segja nemendur?

Hólmfríður María Ragnhildardóttir

Mannfræði - BA nám

Ég valdi mannfræði fyrst og fremst vegna þess hve fjölbreyttar námsleiðir er hægt að velja innan hennar en mannfræðin fjallar um alla mögulega kima mannlegs lífs. Þetta hentar mér afar vel þar sem ég er með breitt áhugasvið og langaði því ekki að takmarka mig við eitt viðfangsefni þegar ég hóf háskólanám. BA gráða úr mannfræði getur því leitt mann hvert sem er og heldur mörgum möguleikum opnum. Auk þess er mannfræðideildin ekki mjög stór svo samskipti við kennara eru afar persónuleg og það skapast mikil bekkjarstemning meðal nemanda sem er mikill kostur að mínu mati.

—

Hrafnhildur Erla Eiríksdóttir

Mannfræði - BA nám

Ég endaði í mannfræði eftir að hafa prófað mig áfram á hinum ýmsu sviðum og ekki fundið mig. Ég hafði verið með mannfræði á bakvið eyrað þar sem mér fannst fagið áhugavert og sé ég alls ekki eftir að hafa skráð mig. Það sem mér líkar við mannfræði er hversu vítt sviðið er og býður það upp á ýmsar leiðir sem hægt er að taka í framhaldi. Deildin er lítill en mér finnst það kostur þar sem þú færð tækifæri til að kynnast nemendum vel og það býður upp á persónulegri samskipti við kennara.

—

Sara Diljá Sigurðardóttir

Mannfræði - BA nám

Mannfræði er mjög fjölbreytt og skemmtilegt nám þar sem menning, maðurinn og samfélagið er í miðpunkti. Kennslan er persónuleg þar sem kennarar og nemendur vinna oft saman og létt er að nálgast aðstoð hjá kennurum eða eldri nemendum. Námið er fullkomið fyrir þá sem vilja opna sýn sína á heiminn og öðlast fjölbreytta þekkingu á hinum ýmsu málefnum. Ég mæli með mannfræði við Háskóla Íslands fyrir alla sem vilja persónulegt og skemmtilegt nám sem að snertir á því sem er að gerast daglega í heiminum og fyrir þá sem vilja læra í skemmtilegu og persónulegu umhverfi.

—